Z NASZYCH OBSERWACJI: Supernowa 2014J w M82

Wybuchy gwiazd supernowych to jedne z najbardziej spektakularnych zjawisk astronomicznych. Jasność gwiazdy rośnie wtedy miliony razy, dzięki czemu możemy je widzieć nawet w bardzo odległych galaktykach. To także doskonała metoda pomiaru odległości do odległych galaktyk. Najlepiej do tego celu nadają się supernowe typu Ia. Supernowe tego typu powstają w układach podwójnych gwiazd, z których jedna jest białym karłem, na którego przepływa materia z drugiej gwiazdy. Zgodnie z teorią, masa białych karłów nie może rosnąć w nieskończoność; kiedy osiąga graniczną wartość około 1,4 masy Słońca rozpoczynają się reakcje termojądrowe w zdegenerowanej materii białego karła, które zachodzą w sposób gwałtowny prowadząc do wybuchu gwiazdy — zjawiska supernowej.

Szczególnie ciekawe są supernowe w dość bliskich galaktykach. Ze względu na ich jasność, można je wtedy badać dużo dokładniej. Obecnie możemy obserwować wybuch supernowej w bardzo znanej galaktyce M82 w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. Odkryta 21 stycznia przez Steve'a Fosseya z University College w Londynie supernowa 2014J, bo tak została oznaczona, osiągnęła maksimum jasności równe około 10,5 mag w paśmie widzialnym mniej więcej dwa tygodnie po odkryciu. Obecnie z każdym dniem jej jasność spada, choć w dalszym ciągu można ją dostrzec nawet przez niewielki teleskop.

W ogólności wybuch supernowej typu Ia jest zjawiskiem bardzo rzadkim: w typowej galaktyce zdarza się raz na kilkaset lat. To drugi pewny wybuch supernowej w M82. W 2004 roku wybuchła tam supernowa typu II znana jako SN 2004am. Dwa inne zjawiska w tej galaktyce podejrzewane o bycie supernowymi (SN 1986D i SN 2008iz) prawdopodobnie jednak nimi nie były.

Powyższe zdjęcie galaktyki M82 i supernowej 2014J zostało wykonane przez Dawida Moździerskiego w naszym obserwatorium w Białkowie. Powstało poprzez złożenie kilkunastominutowych ekspozycji w filtrach B, V i R, a wykonanych 23 i 24 lutego br. 60-cm teleskopem wyposażonym w kamerę CCD. Pole widzenia na zdjęciu wynosi 10,5 × 8,9 minuty łuku. Wersję tego zdjęcia w lepszej rozdzielczości z napisem można zobaczyć klikając na nie, bez napisu, tutaj.