11 listopada mieliśmy okazję obserwować niezwykle ciekawe zjawisko przejścia planety Merkury na tle tarczy Słońca, nazywane w skrócie tranzytem Merkurego. Tranzyty można zaobserwować tylko dla dwóch planet krążących bliżej Słońca niż Ziemia, czyli dla Merkurego i Wenus.
W przeszłości obserwacje tranzytów wykorzystywane były do wyznaczenia odległości Ziemi od Słońca, a więc wyznaczenia tak zwanej jednostki astronomicznej, będącej podstawą skali odległości wszelkich obiektów w przestrzeni kosmicznej. Obecnie trudna do przecenienia jest rola pokazów tranzytów w edukacji, popularyzacji astronomii i pokrewnych nauk ścisłych oraz informowaniu szerokiej opinii publicznej o pracy i osiągnięciach astronomów. Obserwacje tranzytów są tym ciekawsze, że zachodzą one stosunkowo rzadko. Na przykład kolejny tranzyt Merkurego nastąpi dopiero 13 listopada 2032 roku, a tranzyt Wenus w roku 2117!
Aby umożliwić mieszkańcom Wrocławia zaobserwowanie tranzytu Merkurego, pracownicy, doktoranci i studenci Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, przy nieocenionej pomocy dyrekcji i pracowników Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego, zorganizowali otwarte, publiczne obserwacje tranzytu oraz stowarzyszone z nimi wykłady popularno-naukowe na Wieży Matematycznej gmachu głównego UWr, czyli w pierwszym uniwersyteckim obserwatorium astronomicznym. Ta znakomita, historyczna lokalizacja znacznie podniosła walor edukacyjny wydarzenia. Działania IA UWr bardzo efektywnie wsparł wrocławski oddział Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii oraz Koło Naukowe Studentów Astronomii UWr.
Mimo, że w listopadzie pogoda zwykle nie sprzyja obserwacjom astronomicznym, wyjątkowo w dniu tranzytu w Polsce południowo-zachodniej niebo było niemal bezchmurne. Nadzwyczaj sprzyjające warunki obserwacyjne, a także wypadające na ten dzień święto narodowe spowodowały, że stanowiska obserwacyjne na Wieży Matematycznej odwiedziło około 1500 osób, które obserwowały zjawisko przy użyciu pięciu odpowiednio przygotowanych teleskopów oraz jednej lornetki. Obserwacjom towarzyszyły wyjaśnienia astronomów natury i znaczenia widomego zjawiska, a w Sali wykładowej widzowie mogli wysłuchać wykładów poświęconych Merkuremu, zjawisku tranzytów i odkrywaniu planet pozasłonecznych. Przy okazji nasi goście mogli zapoznać się ze znakomitą, wręcz unikatową ekspozycją zegarów słonecznych, udostępnioną w salach Muzeum.
Organizatorzy pokazów tranzytu Merkurego serdecznie dziękują wszystkim, którzy uczestniczyli w przygotowaniach i przeprowadzeniu całego wydarzenia, przed wszystkim dyrekcji i pracownikom Muzeum UWr, bardzo aktywnym członkom wrocławskiego oddziału PTMA, a także studentom i doktorantom astronomii UWr. Bez ich wysiłku i entuzjazmu mieszkańcy Wrocławia nie mogliby dokonać obserwacji tego niezwykle pięknego zjawiska astronomicznego.
Warto przypomnieć, iż to już piaty raz w XXI wieku mieszkańcy naszego miasta mogli obserwować tranzyt. Tranzyty Wenus obserwowaliśmy wspólnie w 2004 roku w Instytucie Astronomicznym UWr a w 2012 z Wieży Matematycznej, zaś w 2003 i 2006 roku obserwowaliśmy wspólnie z wrocławianami wcześniejsze tranzyty Merkurego.
